Jos Thomas: bestuurlijk gevolmachtigd (vice) voorzitter kerkbestuur.
Juli 2022
ALGEMENE INLEIDING
Ongeveer 200 jaar geleden hebben de bewoners van onze zes kerkdorpen het initiatief genomen om een thuis te vinden voor hun geloof door kerken te bouwen. Sindsdien onderhouden vrijwilligers deze kerkgebouwen en dragen hun steentje bij aan de organisatie van de parochie. Zij hebben ons voorgeleefd om samen een kerkgemeenschap te dragen. Samen kerk. Het zal u niet ontgaan zijn dat de kerk van nu in vele opzichten een andere kerk is dan die van het verleden.
Vanaf de jaren 1970-1990 ontwikkelde de R.K. Kerk zich langzamerhand van een klerikale kerk tot een vrijwilligerskerk. Het pastorale werk dat tot die tijd het terrein was van de pastoor en de kapelaan kwam voor een groot deel in handen van vrijwilliger(st)ers. Er kwamen werkgroepen die een rol kregen binnen de liturgie, de catechese, de diaconie.
De afgelopen decennia heeft zich opnieuw een grote verandering voltrokken in kerkelijk Nederland. Er is een sterk versneld proces van ontkerkelijking op gang gekomen dat grote gevolgen heeft gehad voor de toekomst van parochies. Het kerkbezoek is drastisch verminderd, het ledenbestand vergrijsd en de jongere generaties zijn nauwelijks nog bij de kerk betrokken.
Analyses verbinden de leegloop van kerken aan maatschappelijke ontwikkelingen als secularisatie, emancipatie, individualisering en toegenomen mobiliteit. Instituten als een burgerlijke of kerkelijke overheid spelen geen richtingbepalende rol meer in het leven van individuen.
Het vertrouwen in de R.K. Kerk en het geloof is niet meer vanzelfsprekend. Mensen richten hun leven in op grond van eigen keuzes, eigen interesses en behoeften. Al deze tendensen hebben ertoe geleid dat de R.K. Kerk van Nederland de afgelopen decennia een ontwikkeling heeft doorgemaakt van een volkskerk naar een keuzekerk.
ONZE PAROCHIE IN DE HUIDIGE TIJD
De ontwikkelingen in kerk en maatschappij, die zo kenmerkend zijn en waren in de afgelopen decennia, maar vooral in de afgelopen tien jaren, zijn ook niet voorbijgegaan aan onze parochie. Onze parochie heeft eveneens te kampen met een grote mate van ontkerkelijking en de nodige krimp.
De vitaliteit van de geloofsgemeenschappen is en blijft een punt van grote zorg. We zijn derhalve ook genoodzaakt geweest een aantal wekelijkse kerkdiensten aan te passen aan de personele beschikbaarheid. De financiële situatie van onze parochie is niet slecht, maar staat daartoe ook ‘onder druk’. Daarnaast vergrijst het vrijwilligerskader met alle gevolgen van dien.
De bezetting van het pastoraal team is ten opzichte van een paar jaar geleden gedaald. Als parochie staan we voor het gegeven dat we in kwantitatieve zin in alle opzichten moeten minderen. We zijn niet bij machte dit getij te keren. Het mag duidelijk zijn dat dit voor het kerkbestuur aanleiding is geweest zich te bezinnen en te beraden over het heden maar nog meer op de toekomst van onze parochie. Bovenstaande feiten geven geen reden de toekomst van onze parochie onbekommerd tegemoet te treden. We moeten realistisch zijn en de situatie onder ogen zien. Het is zoals het is.
Ook in onze tijd zijn toch veel mensen op zoek naar de zingeving in het leven. Het instituut kerk komt daarbij niet vaak meer in beeld, omdat haar door tradities gevormde wijze van geloofsbeleving kennelijk te weinig inspirerend is. Daarbij komen ook nog de gebeurtenissen in de afgelopen jaren, die zeker een negatieve bijdrage hebben geleverd aan het kerk-zijn.
De functie van de kerk is eigenlijk versmald tot het verlenen van incidenteel pastoraat. Het voortbestaan van de kerk is in zekere zin wel enigszins verzekerd, maar de omvang, invloed en zelfdragend vermogen zijn in ‘strijd’ met trends en ontwikkelingen. In de zich snel veranderende samenleving met een nog steeds sterk toenemende ontkerkelijking is het vitaal zijn en houden van ‘parochiegemeenschappen’ geen sinecure. Daartoe zullen zeker alle zeilen bijgezet moeten worden.
“Het oude thuis zijn we kwijt maar we gaan samen op weg naar een nieuwe vorm van kerk-zijn”.
Het veranderingsproces heeft in eerste instantie al vorm gekregen in ons fusietraject 2010-2014. Het bisdom Den Bosch zag zich geconfronteerd met het hiervorengestelde en heeft vanaf 2009 het beleid ‘Groeien in geloof, geloven in groei’ ingezet. Als uitwerking van dit beleid heeft de bisschop in 2014 besloten dat de zes voormalige parochies (Duizel, Eersel, Knegsel, Steensel, Vessem en Wintelre) in de gemeente Eersel, samen één nieuwe parochie zouden moeten gaan vormen. In de brief van de bisschop van 24 maart 2014 wordt nog het volgende gesteld: ‘Met de oprichting van de Parochie Sint Willibrordus te Eersel is een proces van integratie en groeiende samenwerking van de geloofsgemeenschappen tot één juridische afronding gekomen en is er een belangrijke stap gezet om te komen tot een daadwerkelijk nieuwe parochie, als beoogd in de beleidsnota Groeien in geloof, geloven in groei’. De kerk van Eersel werd daarbij aangewezen als zijnde dé parochiekerk.
De daadwerkelijke fusie (de eenwording) is niet van het ene op het andere moment een feit geworden. Het harmoniseren van procedures, spelregels, gebruiken en tradities, de administratie, onderhoudstoestand van de kerkgebouwen en pastorieën, vroeg om een zorgvuldige aanpak.
Elk kerkdorp is en wordt sterk beïnvloed door de eigen identiteit en tradities, waardoor zeker niet kan worden gesproken van identieke kerkdorpen. Geconstateerd moet ook worden dat er eigenlijk toch veelal sprake is van het behoud van de voormalige ‘pastorale eenheden’. Om in de toekomst “Samen kerk” te kunnen zijn is het wenselijk dat we ook ‘samen kerk’ zijn. In de kerkdorpen is kennis van zaken aanwezig. Hiervan wil het kerkbestuur graag gebruik kunnen en blijven maken. Het teruglopend aantal vrijwilligers noopt tot “naar elkaar toegroeien, naar een eenheid”. Immers een juridisch gefuseerde parochie is nog niet af, maar vraagt wel om een vervolg en om nadere invulling zowel in pastorale als in bestuurlijke zin.
We zijn nu 7 jaar samen één parochie. Het huidige parochiebestuur heeft de standpunten en zienswijzen uit het verleden (periode 2014-2018) geïnventariseerd en heeft mede naar aanleiding daarvan een aantal besluiten genomen die van wezenlijk belang zijn voor de toekomst van onze parochie. Belangrijk daarbij is en was hoe een en ander gestalte, vorm en inhoud zou moeten krijgen.
“Anders gezegd: het huis staat er, maar de inrichting moet nog geschieden”.
Het kerkbestuur heeft in de periode 2018-2019 nagedacht over de ‘toekomstige’ parochie en in het bijzonder hoe de parochiële organisatiestructuur er zou moeten uitzien in deze snel veranderende samenleving. In dit verband is ook veelvuldig gesproken op welke wijze de parochie haar pastorale taak en zorg in uitvoering zou kunnen nemen. Het belang van een duidelijke organisatiestructuur is van essentieel belang voor onze parochie. Het heeft alles te maken met de manier waarop activiteiten, taken en werkzaamheden verdeeld zijn en hierbij worden verantwoordelijkheden en bevoegdheden meegenomen om het hele proces te kunnen coördineren. Het klinkt zo logisch. Structuur aanbrengen in de organisatie bevordert de werkwijze, processen en schept duidelijkheid.
Een en ander heeft er toe geleid dat in 2018-2019 een organisatiestructuur is vastgesteld. Daarbij past wel de opmerking dat deze niet als een vaststaand gegeven wordt beschouwd maar zal meegroeien met de veranderende situaties. In het kader van de toekomstvisie is deze ‘structuur’ aangepast aan de wijzigende omstandigheden (voornemen sluiting van een drietal kerken) aan de nieuwe situatie met uiteindelijk een structuur die thans van toepassing is met ingang van 2022.
De situatie in 2018 vroeg tevens op basis van allerlei maatschappelijke en parochiële ontwikkelingen om een herstructurering van de parochie Sint Willibrordus. Niet alléén op bestuurlijk, maar ook op het pastoraal vlak. Dit was nodig om in de toekomst zichtbaar te blijven. Dit heeft vervolgens geleid tot het vaststellen van een visie.
In dit plan (‘de toekomstvisie’) wordt aangegeven
en beschreven hoe we de komende jaren samen verder
willen gaan vanuit één gezamenlijke missie:
Samen Willibrordus.
Ook was de conclusie dat een drietal kerken zouden
worden gesloten en aan de Goddelijke eredienst onttrokken worden.
Inmiddels is dit al het geval geweest in Duizel (2022).
In Steensel zal dit plaatsvinden in de tweede helft van 2022
en Knegsel in de loop van 2023.
Voor de toekomstvisie zelf wordt verwezen naar onze website.
www.samenwillibrordus.nl/kerkbestuur
(of klik op de afbeelding naast deze tekst).
PAROCHIESECRETARESSE
In het kerkbestuur heeft tevens zitting
de parochiesecretaresse:
Lucyl van den Putte – van de Ven.
Zie voor het takenpakket van het parochiesecretariaat
onze website www.samenwillibrordus/kerkbestuur, of klik hier.
TAKEN EN SAMENSTELLING
Een pastoraal team heeft tot taak pastoraal leiding te geven aan de geloofsgemeenschappen, die deel uitmaken van het parochieverband, en leiding te geven aan de uitvoering van het pastorale werk, aan het uitzetten van een pastoraal inhoudelijke koers. Een pastoraal team rust op drie steunpunten: samenwerking in een breed parochieverband, collegialiteit en een gedeeld geloof. Bij dit laatste wordt gedacht aan het ontwikkelen van een collegiale spiritualiteit, die voortdurend wordt gevoed en levend wordt gehouden. In opdracht van de bisschop zal het team gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor het geheel van het pastoraat gaan dragen en daarbinnen zal een van de teamleden eerstverantwoordelijke worden voor een van de pastorale werkvelden.
Om als pastoraal team te kunnen werken is een intensief contact nodig met de bestuurlijke leiding van de parochie. Om samen te kunnen optrekken en elkaar te kunnen ondersteunen, elk vanuit de eigen positie en verantwoordelijkheid, is een vertrouwensbasis nodig. Om deze te kunnen ontwikkelen dienen wederzijdse verwachtingen op elkaar te worden afgestemd, is een gedeelde visie nodig op waar het in het de parochieverband eigenlijk om gaat, en een gedeelde inschatting van de situatie en de waardering daarvan.
De pastorale leiding van het parochieverband heeft meerdere taken te vervullen en wel in de sfeer van algemeen bestuur en beleid, de inhoudelijke ontwikkeling van pastorale kerntaken en de uitvoering van de dagelijkse pastorale zorg.
De pastoor heeft als eindverantwoordelijke de verantwoordelijkheid voor het gehéél van het pastoraat. Als zodanig is hij ook voorzitter van het pastoraal team van de parochie.
STRUCTUUR PASTORAAL TEAM
Het pastoraal team en het kerkbestuur ontwikkelen een pastoraal beleidsplan. Daarin wordt richting gegeven aan de keuzes en aanpak. Sleutelwoorden hierbij zijn missionaire kerk en pastoraat op-maat. Het beperkt zich tot hoofdlijnen. Het is dus geen uitputtende of volledige opsomming van alle activiteiten en van de vaste werkzaamheden die aan het ‘parochiewerk’ verbonden zijn.
Het beleidsplan geeft richting en inspiratie. Het is bedoeld om accenten te leggen en prioriteiten te onderscheiden in de veelheid van het werk waar de pastorale beroepskrachten en vrijwilligers dagelijks mee bezig zijn.
Er worden keuzes gemaakt in wat zij bijvoorbeeld in een bepaalde periode willen doen en vooral ook op wie zij zich daarmee richten. Het gaat in feite om een zestal aspecten. Deze worden vervolgens uitgewerkt in werkplannen voor de zes pastorale werkvelden: samen vieren, samen groeien in geloof, samen onderweg, samen delen en zorgen voor elkaar, samen in gesprek, geloven thuis en eventueel voor bijzondere projecten.
Bij de uitwerking die volgt onderscheiden we ook de pastorale aanwezigheid in de dorpen waarin de kerk openblijft en in de dorpen waar de kerk aan de eredienst is of zal worden onttrokken.
OPZET WERKVELDEN VANAF 2022
De doelstelling: Verbinding te zoeken middels een zestal werkvelden. In het organigram zijn deze zes werkvelden zichtbaar met een verbinding naar elkaar. Deze werkvelden hebben speerpunten om zichtbaar te maken wat wij als parochie belangrijk vinden om onze visie op het geloof te kunnen blijven continueren.
Er zijn zes werkvelden te onderscheiden met elk één speerpunt. Deze werkvelden gelden voor alle kerkdorpen, ook die waar de kerk aan de eredienst wordt of is onttrokken. De kerntaken (zie bovenstaande banner) van het pastoraal team zijn “samen vieren”, “samen groeien in geloof” en “samen onderweg”. Deze kerntaken zullen altijd zijn doorgang vinden. Daarbij moet worden opgemerkt dat het toedienen van sacramenten (Doop, Communie, Vormsel en Huwelijk) en het vieren van de Eucharistie enkel mogelijk is in de kerken die openblijven.
De overige drie werkvelden “geloven thuis”, “samen in gesprek” en “samen delen en zorgen voor elkaar” zijn belangrijk voor het pastoraal team. Voor het uitvoeren van de verdiepingen van de speerpunten zijn we echter afhankelijk van de ondersteuning door vrijwilligers in de kerkdorpen. Deze kunnen enkel bij voldoende bemensing doorgang vinden.
Het pastoraal beleidsplan 2022-2024 vindt u op onze website www.samenwillibrordus.nl onder de rubriek pastoraal of klik hier.
In het hiervorengestelde komt herhaaldelijk het woord vrijwilligers tegen, terwijl deze niet als zodanig hun plaats hebben gekregen in de organisatiestructuur. Dienaangaande het volgende.
Aan het werken in en voor de kerk nemen veel mensen deel en hun inzet is voor de kerk van onschatbare waarde. De parochie is zich ervan bewust dat haar ‘grote’ rijkdom schuilt in al die mensen die hun kundigheid en inspiratie beschikbaar willen stellen. Het is dan ook van belang dat in dit verband aandacht wordt besteed aan het organisatie-onderdeel vrijwilliger.
Het gezicht van de parochie wordt steeds hoe langer hoe meer bepaald door vrijwilligers in wat zij doen op het terrein van liturgie, diaconie, catechese en gemeenschapsopbouw. Zij zijn mededragers van de pastorale zorg en uitvoering van het beleid. Ze gaan voor in vieringen, avondwaken en uitvaarten. Ze denken mee aan het inhoud geven, zijn lid van de werkgroepen eerste communie, vormsel, huwelijksvoorbereiding of doop. Zo zijn bij vieringen betrokken de koster, lector, misdienaar. acoliet of collectant. Er wordt gezorgd dat de kerk er ordentelijk bij staat. Kortom veel vrijwilligers die van onschatbare waarde zijn voor de voortgang van de parochie. Vanwege die onschatbare waarde van deze inbreng verdienen vrijwilligers binnen de parochiële organisatie en dat is voor het kerkbestuur aanleiding geweest om een vrijwilligersbeleid vast te stellen.
Voor de omvang en invulling van het vrijwilligersbeleid wordt verwezen naar onze website www.samenwillibrordus.nl onder de rubriek vrijwilligers.
